I Wojna Europejska (1618-1683)

Niemal cały wiek XVII upłynął pod znakiem wojen w Europie. Cały ten okres nazywa się pierwszą wojną europejską, chociaż w gruncie rzeczy był to okres wielu różnych wojen, toczonych na różnych obszarach. Generalnie na zachodzie Europy wojna miała charakter konfliktu pomiędzy protestantami (północne Niemcy, Dania, Szwecja, Czechy), a katolikami (południowe Niemcy i Habsburgowie). Była też wojną między Habsburgami (austriackimi i hiszpańskimi) a Francją o hegemonię w Europie. W Europie Środkowej wojna miała charakter walki obronnej chrześcijan (Habsburgów, Polski i Rosji) z rozrośniętą za czasów Sulejmana Turcją. W Europie Północnej wojna była próbą uzyskania przez Szwedów hegemonii na Bałtyku – przez co Szwecja weszła w konflikt z Polską, Litwą i Rosją. Na wschodzie Europy wojna toczyła się na terenach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Litwa, do której dołączyli później Ukraińcy próbowała odzyskać swoje dawne terytoria zagrabione przez Polskę i Rosję.

Generalnie więc strony konfliktu można podzielić na obozy: Habsburgów, Polskę i Rosję – obóz chrześcijański; Szwecję, Niderlandy, Czechy i północne Niemcy – obóz protestancki; Francję – walczącą o rolę hegemona w Europie; Turcję, Litwę i Ukrainę – państwa, które toczyły wojny wyłącznie we własnych interesach, nie zaangażowane w pełną wojnę.

Rozpoczęła ją Deferenstracja praska w 1618 roku – jako bunt przeciwko katolickim Habsburgom. Po niej nastąpiły walki z udziałem Francji, Szwecji, Danii, Transylwanii, Hiszpanii na zachodzie Europy, które trwały do 1648 (pokój westfalski). Na zachodzie wojna toczyła się dalej jeszcze między Francją a Hiszpanią. Na północy Europy najpierw Litwę zaatakowała Szwecja w 1630 roku, licząc na łatwy łup, w kraju mocno osłabionym w XVI wieku. Okazało się, że Litwini stawili ciężki opór, wspierani dodatkowo przez Rosję w tamtym okresie. Po wycofaniu się okresowym Szwecji z wojny, Litwa zwróciła się przeciwko Polsce. Krwawa i wieloletnia wojna, nie przyniosła zmiany granic, ani ustalenia się nowego statusu obu krajów, chociaż osłabiła znacznie Polskę. W 1648 roku wybucha powstanie Chmielnickiego na Ukrainie opanowanej przez Turków. Powstanie jest wspierane przez pewien czas przez Rosję i również stosunkowo szybko zwraca się przeciwko Polsce. Z czasem jednak dochodzi do porozumienia między Ukraińcami i Litwinami. Litwa jest świadoma, że powrót na tereny Ukrainy jest nierealny i odtąd w swoich planach przewiduje powrót tylko na terytoria Białorusi (podzielone między Polskę a Rosję). W ten sposób zarówno Ukraińcy, jak i Litwini zaczynają ciężką wojnę z Polską i Rosją. Sytuację wykorzystuje Szwecja, która najeżdża na Polskę. Polska broini się przed napadem, ale jest wyczerpana i ponosi coraz większe straty na wschodzie w walkach z Litwinami. Szwedzi dokonują kolejnego najazdu, tym razem na Inflantach. Rosja zaangażowana w walki z Ukrainą nie jest w stanie odeprzeć ataku i ponosi silne straty. Sojusz Polsko-Rosyjski dojrzewa, gdy na arenie rośnie znaczenie Turcji. Turcy wchodzą w układ ze Szwecją, Litwą i Ukrainą, gwarantujący podział wpływów na terenach rządzonych przez Polskę i Rosję. Wzrost znaczenia i pozycji Turcji zagraża interesom Habsburgów i odnawia ich dawny konflikt nie tylko ze Szwecją, ale również z Turcją. W 1661 roku do otwartej wojny, w której dotychczas walczyły wojska Polsko-Rosyjskie z Litewsko-Ukraińskimi dołączają Szwedzi, Turcy i Habsburgowie. Po kilkunastu latach względnego pokoju w Europie Zachodniej wielka wojna ogarnia całą Europę Środkową i Wschodnią. Szwedzi znów atakują Polskę i rozprzestrzeniają się coraz mocniej na Inflantach i podążają wgłąb Rosji. Habsburgowie zadają klęskę Turcji i zaczynają wspierać Polskę w starciu ze Szwecją. Turcja zadaje ciężkie straty Rosji i wspomaga powstawanie wasalnego od siebie państwa Ukraińskiego ze stolicą w Kijowie. Litwini odzyskują spore terytoria na Białorusi. Sukcesy Szwecji zaczynają niepokoić Francję, która wysyła swoje posiłki do Polski. W 1665 roku udaje się wyprzeć Szwedów z Polski. Niedługo późinej wybucha jednak konflikt między Habsburgami a Francuzami, który angażuje oba Państwa. Na szczęście jednak Szwedzi koncentrują się odtąd już wyłącznie na Rosji. Polacy natomiast sukcesywnie odzyskują od Litwy terytoria utracone na jej rzecz. W 1668 roku wybucha kolejna wojna między Polską a Turcją (na tle wpływów w Mołdawii oraz wspierania Ukrainy na Podolu). Krwawa wojna nie kończy się niczym poza wzajemnym wyniszczaniem się. Z czasem pozycja Szwecji słabnie i wycofuje się ona z większości opanowanych wczesniej terenów w Rosji, zachowując dla siebie jedynie Estonię. Rosja, wyczerpana wojną nie jest jednak w stanie odzyskać utraconych ziem od Litwy, ani Kijowa od Ukrainy. Ostatim etapem Pierwszej Wojny Europejskiej jest atak Turcji na Habsburgów, kiedy to Polska udzielając wsparcia Austrii broni Wiedeń i kończy wojnę. W tym samym czasie Rosja korzystając z zaangażowania Turcji w Europie Środkowej zdobywa od niej tereny nad morzem Czarnym.

W tym samym roku wszystkie monarchie europejskie gromadzą się we Wiedniu, aby potwierdzić warunki pokojów zawartych wcześniej i ustalić nowy ład w Europie, który miałby zapobiec kolejnej wyniszczającej wojnie. Postanowienia Traktatu Wiedeńskiego:

- Polska wraca do granic przed 1618 rokiem,

- Litwa uzyskuje część Białorusi zagarniętą przez Rosję,

- Estonia przypada Szwecji,

- powstaje nowe państwo Ukraina (ze stolicą w Kijowie),

- potwierdzone są wszystkie postanowienia Pokoju Westfalskiego.

Sytuacja w Europie po Pierwszej Wojnie Europejskiej:

- Francja Hegemonem,

- Umocnienie Szwecji,

- Umocnienie Litwy,

- Powstanie Ukrainy, Niderlandów i Szwajcarii,

- umocnienie Habsburgów w Rzeszy i na Węgrzech,

- osłabienie pozycji Turcji,

- wyniszczenie całej Europy Środkowej i Wschodniej (Niemcy, Polska, Białoruś, Ukraina, północna Rosja) – wszystkie te kraje wychodzą po wojnie bardzo osłabione,


Brandenburgia
Wysiłki tzw. "Wielkiego Elektora" Brandenburgii poszły nie tak jak w historii faktycznej w opanowaniu Prus, ale na opanowanie terenów Rzeszy (przede wszystkim Hanoweru). Na naszej wschodniej granicy powstaje więc państwo, które może istotnie zagrozić w przyszłości Polsce.